Lisabon: Grad koji nadmašuje očekivanja

Lisabon je grad superlativa: najzapadnija prijestolnica kontinentalne Evrope istovremeno je jedna od najsunčanijih i najpovoljnijih za putovanje. Nastao na sedam uzvišenja s kojih se pružaju zadivljujući pogledi na estuar rijeke Tejo (poznata i kao Tagus, na bosanskom Taho), Lisabon nudi romantični doživljaj Pariza, brežuljkaste pejzaže San Francisca, povijest dugačku poput historije Rima, gradsko fudbalsko rivalstvo na nivou Madrida ili Istanbula. Zidine njegovih tvrđava, široke avenije, kaldrmisane uličice, milioni ručno oslikanih pločica na fasadama zgrada, pejzaži koji kao da su preslikani sa savršenih razglednica, staromodni žuti tramvaji, sjajna klima, ljubazni i susretljivi ljudi, fantastična kuhinja i emocija utkana u melodije fada učinit će da se u Lisabon zaljubite na prvi pogled.

Srce Lisabona nekad i sad

Historijsko srce Lisabona je Castelo de São Jorge, dvorac nastao još u sedmom stoljeću prije naše ere, ali čije najstarije očuvane zidine datiraju iz vremena kada su Pirinejskim poluotokom vladali Mauri, koji su u Lisabonu, poput Andaluzije, ostavili bogato kulturno naslijeđe. Nakon što im je prvi portugalski kralj Afonso Henriques 1147. preoteo citadelu, učinio ju je sjedištem portugalske krune, što je dvorac ostao sve do 1511. Pošto se nalazi na vrhu jednog od lisabonskih uzvišenja, Castelo de São Jorge ponajbolji je vidikovac u gradu. Dok se penjete strmim uličicama do dvorca, zapitate se da li je uspon vrijedan napora. No kada stignete do odredišta, naročito promenade duž masivnih zidina protkanih nizovima borova odakle puca pogled na grad koji oduzima dah, shvatite da je vaš trud na putu do dvorca obilato nagrađen prizorima koji ostaju urezani u sjećanje.  

Današnje srce Lisabona je Baixa, donji dio grada. Od ranog 16. do sredine 18. stoljeća Baixa je bila dom kraljevske palate i velika kapija u grad s obale rijeke Tejo. U to vrijeme, kada je Portugal predstavljao imperiju s teritorijama koje su se protezale od Istočnog Timora do Brazila, Lisabon je bio jedna od najmoćnijih prijestolnica svijeta. No 1. novembra 1755. godine zadesio ga je razorni zemljotres praćen visokim talasima i velikim požarom usljed kojih su dvije trećine grada, uključujući Baixu, praktično zbrisane s lica zemlje. Tako je Baixa kakvom je mi znamo, sa potpuno drugačijom arhitekturom i prema viziji markiza Pombala, najutjecajnijeg političara tog vremena, nastala na ruševinama stare prijestolnice.

Baixa je danas dio grada u kom se nalaze neke od najpoznatijih atrakcija Lisabona. Jedna od njih je Rua Augusta, glavna pješačka ulica u gradu, oivičena desecima prodavnica, barova i restorana. Na njenom kraju smješten je monumentalni trg Praça do Comércio. S tri strane je okružen arkadama dok je četvrta otvorena prema Teju. Središtem trga dominira statua kralja Dom Joséa I, koji zamišljeno gleda u rijeku, možda uplašen mišlju da bi ona u budućnosti ponovo mogla razoriti središte grada koje on nakon njegove rekonstrukcije ostavlja u naslijeđe budućim generacijama. Ulicu i trg povezuje veliki luk na čijem vrhu se nalaze figura Slave koja nagrađuje Hrabrost i Genijalnost. Ispod njih su statue nekih od najznamenitijih Portugalaca svih vremena, poput Vasca da Game i markiza Pombala. Pored njegove estetske vrijednosti i grandioznosti, luk je ujedno jedan od najljepših vidikovaca u gradu dostupan liftom i uskim spiralnim stepeništem s predivnim pogledima na glavnu ulicu i trg, ali i okolne brežuljke. Odatle možete uživati i u pogledu na Tejo, koji zbog odsjaja sunca izgleda pozlaćeno poput istanbulskog Zlatnog roga. Tramvaji koji se zaustavljaju podno ove grandiozne kapije, desetine lokalaca koji žure za obavezama ili turisti i šetači koji na trgu pokušavaju napraviti idealnu fotografiju s putovanja upotpunjuju  doživljaj ovog živopisnog mjesta. Nezaobilazan vidikovac Baixe je i Elevador de Santa Justa, lift kojeg je u neogotičkom stilu dizajnirao jedan od učenika Gustava Eiffela. O njegovoj popularnosti govore česti redovi znatiželjnika koji se žele izdići iznad krovova Baixe i vidjeti grad iz drugačije perspektive.

Duša grada

I dok je Baixa srce grada, Alfama predstavlja njegovu dušu. Najstariji gradski kvart, čije ime dolazi od arapskog naziva za kupatilo (al-hamma, tj. hamam), predstavlja distrikt koji ima snažni pečat maurskog naslijeđa. Najbolje ga je spoznati tako što ćete odložiti bilo kakav vodič i prepustiti se lutanju njegovim uličicama. Mnoge fasade Alfame prekrivene su ručno oslikanim pločicama azulejos, na čijem postojanju stanovnici Pirinejskog poluotoka, Portugalci i Španci podjednako, mogu zahvaliti Maurima. Zbog toga sam posmatrajući azulejos, koje su Mauri izvorno zvali zellige, u mislima za tren oka odlutao do Maroka i njegovih naselja jednako isprepletenih u labirinte poput uličica Alfame. Činjenica da Alfama nije stradala u velikom potresu 1755. doprinijela je tome da ona zadrži svoj unikatni karakter. Među njenim glavnim znamenitostima, pored dvorca São Jorge, nalazi se gradska katedrala Sé, izgrađena na temeljima nekadašnje glavne gradske džamije, a doživljaj ovog dijela grada upotpunit će vožnja tramvajem broj 28, koji se provlači krivudavim uličicama Alfame i putnike vodi do nekih od najljepših mjesta u gradu kao što su vidikovac Portas do Sol ili Sao Bento, dom portugalskog parlamenta. Istim tramvajem preko Praça do Comércio iz Alfame možete stići do još dva legendarna lisabonska kvarta.

Chiado i Bairro Alto (u prijevodu „visoki kvart“), poput Alfame, predstavljaju gustu mrežu strmih i uskih uličica iz 16. i 17. stoljeća, okruženih širokim ulicama kasnije gradnje. Bairro Alto je nekada bio na lošem glasu jer je imao status kvarta crvenih svjetiljki, a danas je poznat po gustoj mreži restorana i barova, od kojih mnogi nude izvedbe fada uživo. Zbog navedenog, Bairro Alto i Chiado su omiljeni među ljubiteljima noćnog i boemskog života. Dodatni šarm im daju uspinjače koje ih povezuju s donjim dijelom grada.

Neizostavni Belém

Posjeta Lisabonu ne bi bila cjelovita bez obilaska Beléma, kvarta na zapadnoj strani grada udaljenog osam kilometara od Praça do Comércio, a do kojeg se dolazi ugodnom vožnjom tramvajem. Prva asocijacija na njega je Torre de Belém, biser manuelinskog arhitektonskog stila. Toranj kombinira maurske, renesansne i gotičke elemente stopljene u zadivljujuću cjelinu. Zbog svoje umjetničke ljepote i povijesnog značaja, zajedno s obližnjim Jeronimitskim samostanom, nalazi se pod zaštitom UNESCO. Njegove osmatračnice, grudobrani, lođe, tamnice, skulpture i pogledi na Tejo sa monumentalnim mostom 25. aprila učinili su da se tu osjećam poput djeteta u prodavnici igračaka.

U blizini tornja nalazi se i Padrão dos Descobrimentos, 52 metra visoki spomenik u obliku pramca karavele koji podsjeća na velika otkrića portugalskih morepolovaca, istraživača, naučnika, umjetnika, misionara i vladara, uključujući Henrika Moreplovca, Vasca da Gamu, Fernanda Magellana i kralja Afonsa. Spomenik je tako podsjetnik na vremena kada je Portugal bio mnogo više od male zemlje na jugozapadu Evropu

Ono što je pomalo neobično za Lisabon, naročito dijelove kroz koje svakodnevno prometuje mnogo turista, jeste sloboda kojom vam lokalni dileri nude narkotike na očigled i uprkos prisustvu policije. Premda je Portugal prva zemlja u EU koja je dekriminalizirala sve droge, njihovo prometovanje je još uvijek kažnjivo, stoga iznenađuje kada vam u razmaku od par minuta priđe nekoliko sumnjivih tipova nudeći širok dijapazon narkotika, uključujući i one najopojnije.

Lisabon je grad zadivljujućih pejzaža koji su nastajali stoljećima i poput godova stabla otkrivaju razvoj ove metropole. Njegovi specijaliteti poput pastel de nata (pecivo s kremom od jaja), calçade (bogato dekorisani pločnici), povoljna klima tokom cijele godine zbog koje je posebno privlačan onima koji zimi žele pobjeći u toplije sunčane krajeve, bogata historija i impresivna arhitektura te izuzetno gostoljubivo stanovništvo, čine Lisabon destinacijom koja se mora naći u vrhu vaše liste želja ukoliko ga niste posjetili. Činjenica da se nalazi na rubu liste 20 najposjećenijih gradova Evrope znači da u njemu nećete naići na gužve kakve susrećemo u izvikanijim gradovima Evrope, a opet rijetki su gradovi od kojih možete imati visoka očekivanja, a koji ih uspiju nadmašiti. Za mene je Lisabon savršen primjer jednog od njih.